Staw skokowy odgrywa kluczową rolę w mobilności i stabilności ludzkiego ciała. Jest niezwykle ważny dla prawidłowego funkcjonowania kończyny dolnej. Dlatego utrzymanie go w dobrej kondycji jest szczególnie ważne dla sportowców. Pomaga bowiem w wykonywaniu aktywności w różnych dyscyplinach sportowych. Zobacz, jakie jest znaczenie stawu skokowego dla sportowców.
Co to jest staw skokowy?
Staw skokowy to jeden z głównych stawów kończyny dolnej, odgrywający zasadniczą rolę w ruchu stopy. Podstawowa struktura stawu skokowo obejmuje [1, 2]:
- staw skokowy górny (skokowo-goleniowy): złożony typu zawiasowego; łączy koniec kości piszczelowej z kością strzałkową i bloczkiem kości skokowej;
- staw skokowy dolny (skokowo-piętowo-łódkowy): łączy kość skokową z kością piętową oraz łódkowatą.
Dodatkowo staw skokowy wspierają więzadła, które go stabilizują i zapobiegają wykonywaniu nadmiernych, niekontrolowanych ruchów. Do głównych więzadeł otaczających tę część ciała zaliczają się więzadło przyśrodkowe, więzadło skokowo-strzałkowe przednie, więzadło skokowo-strzałkowe tylne i więzadło piętowo-strzałkowe oraz więzadła boczne i międzykostne [1].
Jakie są główne ruchy w stawie skokowym?
Staw skokowy umożliwia szeroki zakres ruchu. Są to głównie ruchy zgięcia podeszwowego (skierowanie stopy w dół) i zgięcia grzbietowego (uniesienie stopy w kierunku goleni). Ruchy te są niezbędne do wykonywania takich czynności jak np. chodzenie, bieganie, skakanie i inne aktywności (również sportowe) angażujące stopy.
Główna rola stawu skokowego to umożliwienie wykonywania różnych ruchów stopą, takich jak [2, 3]:
- zgięcie grzbietowe: następuje podczas podnoszenia palców u nóg w kierunku goleni; ma znaczenie przy chodzeniu, wchodzeniu po schodach i bieganiu;
- zgięcie podeszwowe: ruch przeciwny do zgięcia grzbietowego; polega na skierowaniu dolnej części stopy w dół, na przykład podczas wciskania palców u nóg w ziemię w czasie chodzenia lub naciskania pedałów na rowerze;
- inwersja: to ruch, podczas którego podnosi się zewnętrzną krawędź stopy, przybliżając kostkę do linii środkowej ciała; jest ważny dla stabilności bocznej kostki;
- ewersja: jest ruchem przeciwnym do inwersji; polega na odchyleniu wewnętrznej krawędzi stopy do góry i odsunięciu kostki od linii środkowej ciała; jest kluczowa dla utrzymania równowagi podczas różnych czynności;
- pronacja: to ruch niezbędny do absorpcji uderzenia podczas początkowego kontaktu stopy z podłożem podczas chodzenia lub biegu;
- supinacja: ruch ten zachodzi podczas napędu, kiedy stopa popycha ciało do przodu np. podczas chodzenia lub biegania.
Jaka jest rola stawu skokowego w różnych dyscyplinach sportowych?
Stopa to część narządu ruchu, która może przenosić obciążenia wielokrotnie przekraczające wagę ciała. To właśnie na jej stosunkowo niewielkiej powierzchni koncentrują się duże siły nacisku podczas uprawiania sportu. Różne dyscypliny sportowe angażują tę część ciała wraz z jej podstawowymi strukturami, takimi jak staw skokowy do przyjmowania obciążeń, powtarzalnych, identycznych i monotonnych ruchów oraz niekiedy do odebrania uderzenia itp. [4].
Dlatego utrzymanie stawu skokowego w dobrej kondycji jest szczególnie ważne dla sportowców, którzy podczas aktywności sportowej mocno angażują stopy np. do biegania, chodzenia, skakania, odbijania się od powierzchni itp. Jest to część ciała niezwykle ważna dla triatlonistów, biegaczy, kolarzy oraz osób uprawiających wspinaczkę ściankową, gimnastykę sportową, sztuki walki. Staw skokowy odgrywa także istotną rolę u osób angażujących się w dyscypliny boiskowe i zespołowe, takie jak piłka nożna, siatkówka lub koszykówka [4].
Niezwykle ważna jest również stabilność stawu skokowego, czyli utrzymanie w zdrowiu wszystkich jego struktur. Ma ona kluczowe znaczenie dla utrzymania prawidłowej postawy podczas stania lub wykonywania czynności w pozycji stojącej. Ta stabilność jest szczególnie ważna, aby uniknąć upadków i obrażeń podczas aktywności fizycznej.
Dlatego warto zadbać o dobre funkcjonowanie stawu skokowego zarówno dla sprawności na co dzień, jak i podczas uprawiania sportu.
Bibliografia
1. Buzialski D. i in., Budowa stawu skokowego [w:] Urazy stawu skokowo-goleniowego i stopy w sporcie, 2005.
2. Radlak K., Staw skokowy – anatomia, Portal Fizjoterapeuty, 2023: https://fizjoterapeuty.pl/anatomia/staw-skokowy.html
3. Szukiewicz H. (red.), Zarys biomechaniki: kompendium dla słuchaczy, wyd. AWF Warszawa, 1971.
4. Adamczyk A., Staw skokowy i stopa a bezpieczne uprawianie sportu, Form Grupa Lekarska, 2023: https://formgl.pl/budowa-stopy-a-kontuzje-sportowe/